Skip to main content

Anne ve Çocuk Beslenmesi

Anne-Çocuk Beslenmesinin Önemi​

Alma Ata Bildirgesi ve Küresel Hedefler​

  • 1977 WHO Kampanyası: "2000 Yılına Kadar Herkese Sağlık" sloganıyla başlatılan bu küresel sağlık girişimi, her ülkenin sağlık düzeyini yükseltmeyi hedeflemektedir.
  • 1978 Alma Ata Konferansı: Temel Sağlık Hizmetleri üzerine yapılan bu konferansta, sağlık hizmetlerine erişim, yeterli beslenme, güvenli annelik ve çocuk sağlığı gibi konular ele alınmıştır.

Sağlıklı Nesiller için Temel İhtiyaçlar​

  • Yeterli besin maddeleri ve uygun beslenme
  • Sağlık eğitimi ve bilinçlendirme
  • Bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve immünizasyon
  • Temel ilaçların sağlanması ve temiz suya erişim

Beslenme Nedir?​

Beslenme, bireyin cinsiyet, yaş, genetik özellikler ve sağlık durumuna göre ihtiyaç duyduğu besin öğelerini yeterli miktarlarda alıp kullanabilmesi sürecidir. Beslenme, büyüme ve gelişme, hastalıklardan korunma ve yaşam kalitesinin artırılmasında hayati öneme sahiptir.

Yeterli ve Dengeli Beslenme​

Vücudun büyüme, gelişme ve yenilenme ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin dengeli ve yeterli miktarlarda alınmasıdır.

Sağlık ve Beslenme​

  • Sağlık, zihinsel, bedensel, ruhsal ve sosyal faktörlerin bir arada iyileştirilmesi ile optimize edilir.
  • Bireylerin ve toplumun sağlıklı yaşam biçimlerini benimsemesi, ekonomik ve toplumsal gelişimin temelini oluşturur.

Türkiye'deki Demografik Durum ve Sağlık​

  • Türkiye'nin nüfusu, çocuk yaş grupları, ve anne sağlığına dair istatistikler
  • Toplum sağlığını etkileyen iklim, coğrafya, sosyo-kültürel yapı ve ekonomik durum
  • Toplumun risk grupları, özellikle çocuklar ve gebe kadınlar

Sağlık Hizmetlerine Genel Bakış​

  • Temel sağlık hizmetlerinin sağlanması
  • Sağlık hizmetlerinin herkese eşit ve sürekli ulaşımının sağlanması
  • Koruyucu sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması

Bu ders, anne ve çocuk beslenmesinin toplum sağlığı ve ekonomik kalkınma üzerindeki etkilerini vurgulamakta, aynı zamanda yeterli ve dengeli beslenmenin sağlık üzerindeki pozitif etkilerini ortaya koymaktadır.

Gebelikte Beslenme I

Gebelik Tanımları ve Süreci​

  • Gebelik: Dişide yumurtanın döllenmesi ile başlayıp, fetüsün doğması ile sonuçlanan süreçtir.
  • Embriyo: Döllenmeden başlayarak gebeliğin 8. haftasına kadar geçen süre.
  • Fetüs: 8. haftadan doğuma kadar olan süre.
  • Gestasyon: Döllenmeyi takiben doğuma kadar olan dönem.

Gebelik, genellikle 40 hafta süren üç trimestere ayrılır:

  • I. Trimester: 0-12 hafta, organ gelişiminin tamamlandığı ve annenin gebeliğe uyum sağladığı dönem.
  • II. Trimester: 13-28 hafta, bebeğin organ gelişiminin hızla devam ettiği ve annenin gebeliğe tam olarak adapte olduğu dönem.
  • III. Trimester: 29-40 hafta, doğuma hazırlıkların yapıldığı ve bebeğin akciğerlerinin olgunlaştığı dönem.

Antenatal Dönem​

Antenatal, gebelik devresine ait olup, doğum öncesi dönemde annelerin daha sağlıklı bebekler doğurmaları amacıyla doğum öncesi bakım verilir. Bu dönemde, gebelik dönemindeki risk faktörlerini ortaya çıkarmak, önlenebilir risklerden korunmayı sağlamak ve gerekli bakım-tedavilerin yapılmasını sağlamak amaçlanır.

Beslenmenin Gebelik Üzerindeki Etkileri​

  • Gebelik öncesi ve süresince yeterli ve dengeli beslenme, fetüsün bedensel ve zihinsel olarak büyümesi ve gelişmesi için kritik önem taşır.
  • Yetersiz ve dengesiz beslenme, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebekler, bedensel ve zihinsel gelişim yetersizlikleri ve ölü doğumlar gibi riskleri artırabilir.

Beslenme Gereksinimleri​

  • Anne karnındaki fetüs gereksinimlerini anne depolarından karşılar.
  • Gebelikte, anne yaşı ve gebelik sayısı gibi faktörler gereksinimleri belirler. Özellikle genç ve adolesan anneler ile sık aralıklı ve çoğul gebelikler, annenin besin öğeleri depolarını etkileyerek gereksinimleri artırabilir.

Yetersiz ve Dengesiz Beslenmenin Sağlık Üzerindeki Etkileri​

  • Anemi, hipertansiyon, eklemsi sonucu toksemi (gebelik zehirlenmesi) gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
  • Yetersiz D vitamini, kalsiyum, fosfor, protein tüketimi gibi beslenme yetersizlikleri, kemik dokusu harabiyeti (osteomalasia) gibi durumları tetikleyebilir.

Gebelikte Beslenme II: Riskli Gebelikler ve Beslenme Gereksinimleri

Riskli Gebelikler​

Riskli gebelikler, bazı özel durumları içeren ve özenli takip gerektiren gebeliklerdir:

  • Annenin yaşı (18 yaşından küçük ve 35 yaşından büyük)
  • Doğum sayısı 5 ve üzeri
  • Doğum aralıkları 2 yıldan kısa
  • Önceki gebeliklerde düşük doğum ağırlığı veya ölü doğumlar
  • Gebelik öncesi zayıf vücut yapısına sahip kadınlar
  • Gebelik sırasında yetersiz ağırlık kazanımı

Gebelikte Metabolik Değişiklikler ve Plasenta Fonksiyonları​

Gebelik süresince annenin metabolizmasında ve hormonal dengelerde önemli değişiklikler meydana gelir. Plasenta, bu süreçte hem besin öğelerinin fetüsa taşınmasında hem de metabolik atıkların annenin kanına iletilmesinde kritik bir rol oynar.

Fetal Büyüme ve Gelişim​

Fetal gelişim, döllenmeden doğuma kadar olan sürede, hücre bölünmesi, doku farklılaşması ve organların oluşumunu içerir. Bu süreçte optimal beslenme, fetüsün sağlıklı büyüme ve gelişimini destekler.

Gebelikte Beslenme Gereksinimleri​

  • Gebelik süresince yeterli ve dengeli beslenme, fetal ve maternal sağlık için hayati önem taşır.
  • Gebe kadınların trimesterlere göre farklı beslenme gereksinimleri vardır. Her trimester için önerilen ağırlık kazanımları şu şekildedir:
    • I. Trimester: 1-3 kg
    • II. Trimester: 4-5 kg
    • III. Trimester: 5-7 kg
  • Besin öğeleri gereksinimleri enerji, protein, kalsiyum, demir ve diğer vitaminler olarak artar. Gebelik dönemindeki bu artış, sağlıklı bir doğum ve bebek gelişimi için kritiktir.

Beslenme Önerileri​

  • Yüksek kaliteli protein kaynakları ve dengeli karbonhidrat tüketimi önerilir.
  • Alkol, sigara ve aşırı kafein tüketiminden kaçınılmalıdır.
  • Günde 2-3 litre su tüketilmesi ve günde 6-8 öğün küçük miktarlarda beslenme önerilir.
  • Gebelik süresince alınan vitamin ve minerallerin dikkatli bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir.

Emziklilik ve Emziklilikte Beslenme - I

Emziklilikte Beslenmenin Önemi​

Emziklilik, bebek için en kritik beslenme dönemlerinden biridir. Annenin beslenmesi, hem süt salınımını artırma hem de bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişimini destekleme açısından hayati önem taşır.

Ana Amaçlar:​

  1. Annenin fizyolojik gereksinimlerinin karşılanması.
  2. Süt salınımı ile harcanan enerjinin ve besin öğelerinin dengede tutulması.
  3. Anne sütünün verimliliğinin ve kalitesinin artırılması.
  4. Bebeğin anne sütü ile optimal büyüme ve gelişiminin sağlanması.

Anne Sütü ve Beslenme​

  • Anne Sütünün Bileşimi: Anne sütü, bebeğin büyüme ve gelişmesi için gerekli olan tüm temel besin öğelerini içerir. Annenin beslenme durumu, sütün miktarını ve kalitesini doğrudan etkiler.
  • Enerji ve Protein Alımı: Annenin yeterli enerji ve protein alımı, süt hacminin artmasını sağlar ve sütün besleyici değerini korur.

Günlük Beslenme Önerileri:​

  1. Yeterli enerji alımı: Annenin günlük enerji alımı, süt salınımını ve yağ asitleri kompozisyonunu etkiler.
  2. Protein alımı: Günlük protein alımının artırılması, süt hacmini artırır.
  3. Sıvı alımı: Yeterli sıvı alımı, süt üretimini artırır ve sütün besleyici değerini korur.
  4. Vitamin ve mineraller: Annenin diyetindeki vitamin ve mineral miktarı, sütün içeriğini etkiler. Özellikle suda eriyen vitaminler ve bazı mineraller, annenin diyetinden doğrudan etkilenir.

Laktasyon Fizyolojisi​

  • Meme Anatomisi: Meme dokusu, süt üretimi ve salınımı için gerekli glandular yapıları ve kanalları içerir. Gebelik döneminde hormonların etkisiyle meme dokusu büyür ve gelişir.
  • Süt Üretimi ve Salınımı: Prolaktin ve oksitosin hormonları, süt üretimi ve salınımını düzenler. Bebeğin emmesi, bu hormonların salgılanmasını tetikler ve süt üretimini destekler.

Emzirme Tekniği ve Başarısı​

  • Doğru Emzirme Tekniği: Bebeğin memeye doğru yerleştirilmesi, emzirme başarısını artırır ve olası problemleri azaltır. Bebeğin ağzıyla hem meme ucunu hem de çevresindeki areolayı kavraması gerekir.
  • Emzirme Sıklığı ve Süresi: Bebekler genellikle sık sık ve talep üzerine emzirilmelidir. Her emzirme sonrası bebek doyana kadar emzirilmelidir.

Bu ders notları, emziklilik döneminde annenin beslenmesinin bebek sağlığı üzerindeki etkilerini vurgular ve emzirme tekniklerinin doğru uygulanmasının önemini ortaya koyar.

Emziklilik ve Emziklilikte Beslenme - II

Öğr. Gör. Dr. Hülya YARDIMCI tarafından Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü'nde verilen bu ders, emziklilik sürecinde karşılaşılan zorlukları ve beslenme gereksinimlerini ele alır.

Emzirmede Sütün Yetersiz Olduğu Nasıl Anlaşılır?​

Sütün yetersiz olduğuna dair güvenilir işaretler:

  • Yetersiz tartı alımı: Bir ayda 500 gramdan az alım veya doğum tartısının ikinci haftanın sonunda aşağı düşmesi.
  • Az miktarda, konsantre idrar çıkarma: Günde altıdan az, sarı ve keskin kokulu idrar.

Yetersiz Süt Belirtileri​

  • Emzirmeden sonra tatmin olmama
  • Sık ve uzun süreli emme
  • Bebeğin emmeyi reddetmesi
  • Sert ya da yeşil dışkı yapma
  • Az sayıda, küçük miktarlarda dışkılama

Anne Sütü Almamanın Nedenleri​

  • Emzirme ile ilgili faktörler: Geç başlama, gece emzirmeme, kısa süreli emzirme, kötü pozisyonda tutma, ek besinler verme.
  • Annenin psikolojik durumu: Özgüven eksikliği, stres, emzirmeden hoşlanmama.
  • Annenin fiziksel durumu: Ağır malnütrisyon, hamilelik, kontraseptif haplar, alkol ve sigara kullanımı.
  • Bebeğe bağlı nedenler: Hastalık, doğumsal anomaliler, emmeyi reddetme.

Emzirme Tekniği ve Sorunları​

  • Yanlış emzirme teknikleri, bebeğin memeyi doğru kavrayamaması ve yanlış pozisyonlar bebekte doyma hissinin oluşmamasına ve annede meme uçlarında tahrişe neden olabilir.
  • Fazla süt birikimi ve yanlış teknikle emzirme, süt kanallarının tıkanmasına yol açabilir.

Emzirmede Başarı İçin Öneriler​

  • Annenin ellerini iyi yıkaması, meme başını temiz su ile silmesi önerilir.
  • Annenin emzirirken mutlu ve huzurlu olması, bebekle göz teması kurması önemlidir.
  • Bebeği her emzirmede iki göğüsten en az 10 dakika emzirmek memenin iyi boşaltılmasını sağlar.

Laktasyonda Artan Gereksinimler​

  • Enerji ihtiyacı %44, protein ihtiyacı %25, kalsiyum ihtiyacı %50 artar.
  • A vitamini ihtiyacı %60, B2 vitamini ihtiyacı %67, B1 vitamini ihtiyacı %42 artar.

Temel Besin Gereksinimleri​

Emziklilik döneminde annenin süt ve süt ürünleri tüketimi 4-5 porsiyon, et-kurubaklagil-yumurta grubundan 4 porsiyon, taze sebze-meyve tüketimi 6-8 porsiyon, ekmek-tahıl tüketimi ise 5-10 porsiyon olmalıdır.

0-1 Yaş Bebek Beslenmesi

Yeni Doğan ve Süt Çocuğu Beslenmesi​

Doğal Beslenme:​

  • Anne Sütü ile Beslenme (0-6 ay): Bebeğin ilk altı ay boyunca yalnızca anne sütü ile beslenmesi önerilir.
  • Karışık Beslenme ve Ek Besinlere Başlama: Altı aydan sonra ek besinlere başlanırken anne sütüne devam edilir.

Yapay Beslenme:​

  • Bebek Mamaları veya Uygun Hazırlanmış İnek Sütü: Anne sütünün yeterli olmadığı durumlarda, bebek mamaları veya uygun şekilde hazırlanmış diğer besinlerle desteklenir.

Yapay Beslenmenin Tehlikeleri​

  • İshal, solunum yolu hastalıkları, malnutrisyon, vitamin A eksikliği riski artar.
  • Allerji ve hayvan sütüne intolerans gelişebilir.
  • Mental gelişim olumsuz etkilenebilir, obezite riski ve kanser riski artabilir.

Bebek Beslenmesinin Amacı​

  • Sağlıklı büyüme ve gelişmeyi, psikolojik, sosyal ve kültürel gelişimi desteklemek.
  • Doğumdan itibaren doğru beslenme alışkanlıkları kazandırmaktır.

Bebeklerin Beslenme Gereksinimleri​

  • Yüksek sıvı, enerji ve besin öğesi gereksinimleri vardır.
  • Sindirim sistemi farklı olduğu için, besinler özel hazırlık gerektirir.

Gereksinimlerin Farklılık Nedenleri​

  • Vücut ağırlığı birimi başına yüksek sıvı ihtiyacı.
  • Hızlı büyüme ve gelişme nedeniyle yüksek enerji ve protein ihtiyacı.
  • Gelişmemiş sindirim sistemi nedeniyle sindirim enzimleri yetersizdir.

Tamamlayıcı Beslenme​

  • Altıncı aydan sonra başlanan tamamlayıcı besinler, anne sütü ile beslenmeden aile yemeklerine geçişte köprü görevi görür.
  • Çiğneme ve konuşma becerisinin gelişimini destekler, farklı tatlara alışmayı sağlar.

Günlük Beslenme Sayısı ve Miktar​

  • 0-1 hafta: 8-10 beslenme, her beslenmede 60-90 mL.
  • 1 hafta-1 ay: 6-8 beslenme, her beslenmede 125-150 mL.
  • 8-12 ay: 4-5 beslenme, her beslenmede 210-250 mL.

Ek Besinlere Başlarken Karşılaşılan Sorunlar​

  • Erken veya geç başlama, yanlış pişirme yöntemleri gibi uygulama sorunları, bebeklerin beslenmesinde çeşitli sağlık problemlerine neden olabilir.

0-1 Yaş Bebek Beslenmesi II

Tamamlayıcı Beslenme​

Tamamlayıcı beslenme, anne sütü alan bebeğin yaşına ve gelişim basamaklarına uygun yeni besinleri alma sürecidir. Bu süreç, besin çeşitliliği sağlayarak bebeğin yeterli ve dengeli beslenmesini ve sosyal toplum içinde bir birey olarak yerini almasını amaçlar.

Neden Tamamlayıcı Besinlere Başlanmalıdır?​

  1. Artan Enerji Gereksinimi: Bebeğin sadece anne sütüyle karşılanamayan artan enerji gereksinimleri.
  2. Mikro Besin Ögeleri: Altı aydan sonra demir, çinko gibi önemli mikro besin ögelerinde eksikliklerin oluşması.
  3. Fiziksel Gelişim: Çiğneme ve konuşma becerilerinin gelişmesi.
  4. Beslenme Alışkanlığı: İyi bir beslenme alışkanlığı kazanılması.

Tamamlayıcı Beslenmeye Geçişin Önemi​

  • Beslenme Bozukluklarının Görüldüğü Dönem: Tamamlayıcı beslenmeye geçiş, çocuklarda en fazla beslenme bozukluklarının görüldüğü dönemdir.
  • Besin Ögesi Gereksinimleri: Altı aydan sonra besin ögesi gereksinimleri tamamlayıcı besinlerden karşılanmaya başlar.

Uygulama Zamanı ve Öneriler​

  • Zamanında Başlama: Altıncı ayda, enerji ve besin ögesi gereksinimlerinin arttığı dönemde başlanmalıdır.
  • Yeterlilik: Büyüyen çocuğun gereksinimi olan enerji, protein ve diğer besin öğelerini karşılayacak oranda olmalıdır.
  • Güvenilirlik: Hijyenik olarak hazırlanmalı, uygun koşullarda saklanmalı ve temiz kaplarda servis edilmelidir.
  • Uygunluk: Çocuğun açlık ve tokluk durumu, iştahı, beslenme şekli ve öğün aralıkları düşünülerek planlanmalıdır.

Günlük Beslenme Sayısı ve Miktar​

  • 0-1 hafta: 8-10 beslenme, her beslenmede 60-90 mL.
  • 1 hafta-1 ay: 6-8 beslenme, her beslenmede 125-150 mL.
  • 8-12 ay: 4-5 beslenme, her beslenmede 210-250 mL.

Ek Besinlere Başlarken Karşılaşılan Sorunlar​

  • Erken veya geç başlama, yanlış pişirme yöntemleri, zorla besleme gibi uygulama sorunları, bebeklerin beslenmesinde çeşitli sağlık problemlerine neden olabilir.

Prematüre Bebek Beslenmesi I

Prematüre Bebeklerde Sınıflandırma​

Gestasyonel Yaşa Göre:​

  • Normal (miadında): 38-40 hafta
  • Postmatür: > 42 hafta (genellikle obez anneler)
  • Prematüre: ≥37 hafta

Detaylı Prematüre Sınıflaması:​

  • 24-31 hafta: İleri
  • 32-36 hafta: Orta
  • 36-37 hafta: Sınırda

Doğum Ağırlığına Göre:​

  • Düşük Doğum Ağırlıklı Bebek (LBW): 2500 gramın altında
  • Çok Düşük Doğum Ağırlıklı Bebek (VLBW): 1500 gramın altında

Prematüre Doğum Nedenleri​

  1. Maternal Nedenler:

    • Malnutrisyon, uterus anomalileri, anne yaşı (<16, >35)
    • Kronik hastalıklar, sık doğum, çoğul gebelik
    • Enfeksiyonlar, travmalar, preeklampsi

  2. Fetal Nedenler:

    • Malformasyonlar, çevresel faktörler
    • Erken membran rüptürü, aşırı amnion sıvısı
    • Sigara, alkol kullanımı, aşırı fiziksel aktivite

Prematürelerin Fiziksel Özellikleri​

  • Başın gövdeye oranı daha büyük, hipotonik yapı
  • Yumuşak göğüs ve gergin karın duvarı, geniş fontanel
  • İnce, jelatinöz cilt, yetersiz deri altı yağ dokusu
  • Gelişmemiş genital organlar, zayıf emme refleksi

Prematürelerin Sağlık Sorunları​

  • Hyalin Membran Hastalığı: Sürfaktan yetersizliği, özellikle DA 1500 gramdan az olanlarda yüksek risk
  • Hiperbilirubinemi (Sarılık): Glikoüroniltransferaz enzimi yetersizliği, barsak florasının gelişmemiş olması
  • Isı Regülasyonu Sorunları: Kahverengi yağ dokusunun azlığı, geniş vücut yüzeyi nedeniyle fazla ısı kaybı
  • Hipoglisemi: Yeni doğanda %1-3, prematürelerde %5-15 görülme sıklığı
  • Nekrotizan Enterokolit (NEK): Prematürelik, enteral beslenme, barsaklardaki bakteri kolonizasyonu risk faktörleri

Prematüre Bebeklerde Beslenme Sorunları​

  • Zayıf emme-yutma, küçük gastrik kapasite
  • Aspirasyona yol açan zayıf gaz refleksleri
  • Gastroözafagial reflü, azalmış enzim ve safra salınımı
  • Parenteral beslenme ile oluşan azalmış kolon hareketleri

Beslenme Yönetimi ve Öneriler​

  • Doğumdan sonraki ilk yarım saat içinde emzirmeye başlanmalıdır.
  • 6 aydan itibaren ek besinlere başlanmalı ve 2 yaşına kadar emzirmeye devam edilmelidir.
  • İlk 6 ay sadece anne sütü verilmelidir.

Prematüre Bebek Beslenmesi II

Enerji ve Besin Ögeleri Gereksinimleri​

Prematüre bebeklerin enerji ve besin ögeleri gereksinimleri, yeni doğan bebeklerden daha fazladır.

  • Enerji: Günde 120-130 kcal/kg gereklidir.
  • Protein: Günde 3-4 g/kg idealdir. 1.6 gramdan az protein, hipoalbüminemiye yol açabilir, 4 gramdan fazla ise kan üre nitrojeninde artış, hiperaminoasidüri, metabolik asidoz ve ağırlık kazanımında azalma görülebilir.
  • Yağ: Toplam enerjinin %30-40'ı yağlardan gelmelidir. MCT yağlarının avantajları arasında gastrik mukozadan kolay emilimi ve portal ven ile doğrudan dolaşıma katılımı yer alır.
  • Karbonhidratlar: Laktoz emilimi başlangıçta yetersizdir, bu nedenle mamalarda %40-50 laktoz, %50-60 glikoz polimerleri önerilir.

Vitamin ve Mineral Gereksinimleri​

  • Vitaminler:
    • A vitamini: 120-300 mcg/kg/gün
    • D vitamini: 10 mcg/kg/gün (400-800 U/gün)
    • E vitamini: 5 mg/kg/gün
    • K vitamini: 5 mcg/kg/gün
    • Folik asit: 0.08-50 mcg/kg/gün

Prematüre Bebeklerde Enteral Beslenme​

Prematüre bebeklerde enteral beslenmeye başlamadan önce karında distansiyon olmaması, GİS’te anomalilerin olmaması ve aktif barsak seslerinin duyulması gibi koşullar gereklidir. 1500 gramdan büyük bebekler doğumdan birkaç saat sonra ağızdan beslenebilir.

Beslenme Şekli​

Enteral beslenme, anne sütü ve prematüre formüller arasında seçim yapılmasını içerir. Nazogastrik, orogastrik veya transplorik yollar aracılığıyla sürekli veya aralıklı infüzyonlar şeklinde uygulanabilir.

Enteral Beslenmeye İntolerans​

Enteral beslenmeye intoleransın belirtileri arasında midede rezidü, abdominal distansiyon, kusma ve apne veya bradikardi durumları bulunur.

Oral Beslenmeye Geçiş​

Oral beslenmeye geçişte başlangıçta günde bir kez ağızdan besleme, ardından yavaş yavaş enteral beslemelerin azaltılması ve oral beslenmenin artırılması önerilir.

Prematüre Bebeklerde Parenteral Beslenme​

Besin maddelerini ağız ya da enteral yoldan alamayan prematüre bebeklere parenteral beslenme uygulanır. Özellikle 1000 gramdan daha az ağırlığa sahip bebeklerde uzun süreli parenteral beslenme gerekebilir.

Beslenme ve Mental Gelişim

Sinir Sistemi ve Nöronlar​

Sinir sistemi, vücuttaki en karmaşık sistemlerden biridir ve birçok aksondan oluşan demetler halinde düzenlenmiştir. Bu sistem, organizmadan çevreye veya vücudun bir kısmından diğerine iletileri taşır.

  • Nöronlar: Sinir sisteminin temel yapı taşlarıdır. Tüm sinirsel iletişimler, nöronlar arası aksiyon potansiyelleri yoluyla gerçekleşir.
  • Sinapslar: Nöronlar arasındaki bilgi geçiş noktalarıdır ve bu noktalar bilginin iletiminde kritik rol oynar.

Beyin Gelişimi​

  • Beyin, fetal yaşamın ikinci ayında vücut ağırlığının %25'ini, doğumda ise %10'unu oluşturur. İlk yıl sonunda, beyin ağırlığı yaklaşık 1.1 kg'a ulaşır.
  • Beyin gelişimi için önemli olan faktörler şunlardır:
    • Sinir hücrelerinin sayısı ve gelişimi
    • Snaptik düğümler ve gelişimleri
    • İletim hızı
    • Myelinizasyon
    • Nörotransmitterlerin oluşumu ve salgılanması

Yetersiz ve Dengesiz Beslenmenin Etkileri​

Yetersiz ve dengesiz beslenme, beyin üzerinde anatomik ve biyokimyasal değişikliklere neden olur:

  • Anatomik Değişimler: Beyin ağırlığı, hücre büyüklüğü ve myelin oluşumu etkilenir.
  • Biyokimyasal Değişimler: Beyindeki nükleik asitler, proteinler ve diğer moleküllerin aktiviteleri azalır.

Beslenme ve Beyin Gelişimi Üzerine Etkisi​

  • Yetersiz beslenme, beyin süreçlerini doğrudan ve çocuğun davranışlarını dolaylı yollardan etkiler.
  • Erken yaşlardaki yetersiz beslenme, çocukların bilişsel, motor ve sosyal-duygusal becerilerinin gelişimini sınırlayabilir, bu da uzun vadede düşük okul başarısı ve nöropsikolojik problemlere yol açabilir.

Besin Ögelerinin Beyin Gelişimi Üzerine Etkileri​

  • Vitamin ve Mineral Yetersizlikleri: A Vitamini, Tiamin, Riboflavin, Niasin, B6, Folik Asit, B12 Vitamini, Çinko ve Bakır gibi besin ögelerinin yetersizliği, beyin ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.

Okul Öncesi Dönem Çocukların Beslenme Sorunları

Beslenme ve Okul Öncesi Dönem​

Okul öncesi dönem, çocukların beslenme alışkanlıklarının temellerinin atıldığı kritik bir dönemdir. Bu dönemde sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmak, çocuğun yaşam boyu sağlığını etkileyebilir.

Beslenme Alışkanlıklarının Kazandırılması​

  • Çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıklarını kazanmaları için aile bireylerinin beslenme davranışları büyük önem taşır.
  • Yemek saatleri, çocuğun sosyal ve psikolojik gelişimini destekleyen önemli zamanlardır. Aileler bu saatleri, çocuğun beslenme eğitimi için fırsat olarak görmelidir.

Sık Karşılaşılan Beslenme Sorunları​

  1. Besin Seçme: Çocuklar, genellikle sebze gibi belirli besin gruplarını yemeyi reddedebilirler. Bu durumda besinleri çekici hale getirmek ve çeşitli sunum teknikleri kullanmak önemlidir.
  2. İştahsızlık: Çocukların yemek yemek istememesi, çeşitli fiziksel veya psikolojik nedenlerden kaynaklanabilir. Aileler, çocuğun iştahsızlık problemini anlamak için sabırlı olmalı ve gerekirse bir uzmana danışmalıdır.
  3. Obezite: Çocuklarda aşırı kilo alımı, yanlış beslenme alışkanlıklarından kaynaklanabilir. Sağlıklı besin seçimleri ve fiziksel aktivitenin teşviki, bu sorunun önlenmesinde etkili olabilir.

Demir ve İştah​

  • Demir eksikliği, çocuklarda iştahsızlığa yol açabilir. Bu durumda, demir bakımından zengin gıdaların diyetlerine eklenmesi önerilir.
  • Çocuklarda demir eksikliği anemisi (DEA) yaygın bir sorundur ve iştahsızlık, yorgunluk ve öğrenme güçlükleri ile ilişkilendirilebilir.

Çocuklara Doğru Beslenme Alışkanlığı Kazandırmak​

  • Çocukların yemeklerini kendilerinin yemesine izin vermek, onların bağımsızlık duygusunu ve özgüvenini geliştirir.
  • Yemek saatlerini aile içinde keyifli ve öğretici hale getirmek, çocuğun yeni tatlar denemesini teşvik eder.
  • Çocukların beslenme alışkanlıklarını şekillendirirken sabırlı olmak ve onları zorlamamak, uzun vadede olumlu sonuçlar doğurabilir.

Okul Çağı Çocuklarında Beslenme

Okul Çağı Çocuklarının Beslenme Özellikleri​

Okul çağı, çocukların fiziksel, zihinsel ve sosyal gelişimlerinde önemli bir dönemdir. 10 yaşına kadar büyüme hızı sabitken, bu yaştan sonra artış gösterir.

Okul Çağındaki Değişiklikler:​

  • Çevresel Değişiklikler: Okul, yeni bir çevre ve farklı öğrenme deneyimleri sunar.
  • Beslenme Alışkanlıkları: Bu dönemde edinilen beslenme ve sağlık alışkanlıkları yaşam boyu sürebilir.

Beslenme Sorunları ve Etkileri​

Yetersiz ve Dengesiz Beslenme​

Yetersiz ve dengesiz beslenme, okul çağı çocuklarında aşağıdaki sorunlara yol açabilir:

  1. Büyüme ve Gelişme Sorunları:

    • Fiziksel Gelişim: Boy kısalığı, zayıflık ya da şişmanlık gibi sorunlar.
    • Zihinsel Gelişim: Zeka gelişiminin yavaşlaması, eğitimde başarısızlık ve sosyal uyumsuzluk.
    • Seksüel Gelişim: Cinsel gelişim bozuklukları.

  2. Genel Sağlık Sorunları:

    • İştahsızlık, acıkma ve doygunluk duyu bozuklukları.
    • Kemik ve kas dokusu bozuklukları, göz sorunları.
    • Anemi, ülser ve kalp-damar hastalıklarına yatkınlık.
    • Endokrin sistem hastalıkları (örneğin, Diyabet Mellitus).
    • Enfeksiyon hastalıkları sıklığında artış, büyüme ve gelişme yavaşlaması.
    • Dikkat eksikliği ve öğrenme yeteneğinde azalma.

Beslenme Tavsiyeleri​

Okul çağı çocuklarının sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişebilmeleri için, yeterli ve dengeli beslenmeye özen gösterilmelidir. Çocukların günlük fiziksel aktivite yapmaları teşvik edilmeli ve sağlıklı atıştırmalıklar sunulmalıdır.

Adölesan Dönem Beslenmesi

Adölesan Dönemi Tanımı​

Adölesan dönem, çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemi olarak tanımlanır. Bu dönemde fiziksel, cinsel ve psikososyal gelişimler hızlanır. Genellikle 11-12 yaş prepuberte (erken puberte) ile başlar ve 19+ yaş yetişkin evresine kadar devam eder.

Büyüme ve Gelişme​

Bu dönemde çocuklarda büyüme hızında artış gözlenir. Kas ve iskelet sistemi hızla gelişir ve bu dönemde bazı besin öğelerine olan gereksinimler artar.

Beslenme Açısından Riskler​

Adölesanlarda, artan enerji ve besin ögesi gereksinimleri nedeniyle, beslenme açısından riskler oluşabilir. Bu, yaşam şekli değişiklikleri ve özel durumlar nedeniyle besin ögesi alımının ve öğün düzenlerinin etkilenmesiyle ilgilidir.

Uzun Dönemde Sağlık Üzerine Etkiler​

Adölesan dönemde edinilen beslenme alışkanlıkları, yetişkinlikteki kalıcı alışkanlıklara temel oluşturur ve bu dönemde gelişebilecek kalp-damar hastalıkları, kanser, diyabet gibi sağlık problemlerinin temelleri atılabilir.

Özel Durumlar​

Adölesan dönemde artan fiziksel aktivite, yaşanan hormonal değişiklikler ve sosyal etkileşimler beslenme ihtiyaçlarını etkileyebilir. Ayrıca gebelik, madde bağımlılığı gibi durumlar da bu dönemde beslenme gereksinimlerini değiştirebilir.

Demir Yetersizliği Anemisi​

Demir eksikliği, adölesanlar arasında yaygın bir sorundur ve yorgunluk, dikkat eksikliği ve öğrenme güçlüklerine neden olabilir.

İyot Yetersizliği Hastalıkları​

İyot, tiroid hormonlarının üretimi için kritik öneme sahiptir ve iyot yetersizliği, mental fonksiyon bozuklukları ve fiziksel gelişim geriliği gibi sorunlara yol açabilir.

Yeme Davranışı Bozuklukları​

Adölesanlarda sıkça rastlanan yeme davranışı bozuklukları, fiziksel ve mental sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Bu sorunlar genellikle aşırı ya da yetersiz besin tüketimi şeklinde kendini gösterir.

Sağlıklı Beslenme İlkeleri​

  1. Besin çeşitliliğinin artırılması,
  2. Taze sebze ve meyve tüketiminin artırılması,
  3. Yeterli miktarda süt ve süt ürünleri tüketimi,
  4. İyotlu tuz kullanımı,
  5. Tuz ve şeker içeriği yüksek besinlerden kaçınılması önerilir.